بهبود شرایط کشت جنین و بررسی کمبود آب بر اسانس کرفس کوهی (kelussia odoratissima m.)

گیاه کرفس کوهی با نام علمی kelussiaodoratissmamگونه‏ای مهم و جدید از خانواده چتریان است که دارای ارزش های دارویی، اقتصادی و اکولوژیکی است و تنها در منطقه زاگرس مرکزی یافت می‏شود. این گیاه به دلیل برداشت غیرمجاز و تخریب مراتع در معرض انقراض می باشد. بذور این گیاه مانند بذور اغلب گیاهان دارویی و وحشی جهت سازگاری اکولوژکی با شرایط محیطی دارای خواب می باشد. لذا شناخت عوامل موثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه رشد و جوانه‏زنی در این گیاه با ارزش می تواند جهت جلوگیری از انقراض آن بسیار حیاتی بوده و تلاشی برای اهلی ساختن آن باشد. یکی از موثرترین روش ها جهت غلبه بر خواب بذر، روش کشت جنین درون شیشه است. به منظوربهینه سازی شرایط کشت جنین،تاثیر عوامل مختلفی همچون دو محیط کشت متفاوت (nitsch’s وms) هر کدام در سه سطح (کامل، یک دوم و یک چهارم)، چهار توده (بازفت بالا، شیخ علیخان و توده فریدون شهر مربوط به سال 1391 و توده شیخ علیخان مربوط به سال برداشت 1392)، سه دمای (4، 8 و 22 درجه سانتی گراد) ، چهار سطح زغال فعال (0، 0/25، 0/5 و 0/75 گرم بر لیتر) و دو هورمون ga3 در سه سطح (0، 10 و 20 میلی گرم در لیتر) و bap در سه سطح (0، 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر) در سه آزمایش بر این ویژگی در آزمایشگاه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد مورد برررسی قرار گرفت. در هر یک از میزان دماها، آزمایش بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید و در تجزیه همزمان داده ها از تجزیه مرکب استفاده شد. نتایج نشان داد که محیط nitsch’s و ms با یکدیگر تفاوت معنی داری نداشتند و کلیه صفات بررسی شده در سطوح کامل این دو محیط کشت بالاترین میزان را نشان دادند. بالاترین میزان درصد جوانه‏زنی و درصد تولید گیاهچه مربوط به توده بازفت بالا در دمای 4 و 8 درجه سانتی گراد، 5/0گرم زغال فعال به همراه 10 میلی گرم ga3 و 1 میلی گرم bap بود، بلند ترین طول ریشه چه، محور زیرلپه و طول برگ لپه ای مربوط به توده شیخ علیخان و در دمای22 درجه سانتی گراد بدست آمد. در آزمایش جداگانه دیگری تأثیر کمبود آب و فصل رشد بر میزان اسانس گیاهان کرفس پنج ساله در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در شرایط بدون تنش، آبیاری به صورت هفته ای انجام شد و در شرایط تنش، آبیاری صورت نگرفت. اسانس‏گیری از نمونه هایی از سرشاخه های خشک شده طی فصل رشدی (اوایل، اواسط و اواخر رشد) این گیاه با استفاده ازدستگاه کلونجرانجام شد. نتایج این آزمایش نشان داد که کمبود آب به دلیل قرار گرفتن فصل رشد این گیاه در زمان نزولات جوی،تأثیر معنی داری بر میزان اسانس این گیاه ندارد. بیشترین میزان اسانس در اوایل فصل رشد بود و با افزایش طول دوره رشد، میزان اسانس کاهش یافت، به گونه ای که میزان اسانس در مرحله اوایل رشد با میزان 5/6% تفاوت معنی داری با مراحل دیگر داشت. همچنین بالاترین وزن و حجم اسانس به ترتیب با 1/09 گرم و 0/9 میلی لیتر در اوایل فصل رشد به دست آمد. با توجه به اینکه برداشت زود هنگام در اوایل فصل رشد می تواند تأثیر مخربی بر رشد مجدد گیاه داشته باشد و حتی موجب از بین رفتن آن شود، لذا در گیاه کرفس کوهی استخراج اسانس از سر شاخه‏ها در اواسط فصل رشد توصیه می گردد.